Alice Harikalar Diyarında, okumayanın bile hakkında fikir sahibi olduğu az sayıda eserden biri. Tam 176 dile çevrilen roman bugün 157 yaşında ve bu zaman zarfında sayısız uyarlaması yapıldı, hakkında incelemeler yazıldı, teoriler tartışıldı… Tüm bunlar, dünya edebiyat tarihinin en sevilen eserlerinden Alice Harikalar Diyarında’nın gizemlerini açığa çıkarmaya yetmiyor, yetmeyecek. İşte çocuk-yetişkin fark etmeksizin milyonlarca okuru büyüleyen Alice Harikalar Diyarında hakkında şaşırtıcı bazı bilgiler!
 

 

Alice gerçek bir kız çocuğuydu!

 

Lewis Carroll, “Alice” romanlarını yazdığı yıllarda Christ Church Oxford’da matematik öğretmenliği yapıyordu. Dekan Henry Liddell ve ailesiyle yakın dostluk kuran Carroll, Liddell’lerle çıktığı tekne gezintilerinde çiftin çocuklarına hikâyeler anlatırdı. Alice de bu hikâyeleri ilgiyle dinleyen çocuklardan biriydi; hatta söylentiye göre Carroll’a bunları kitaplaştırması konusunda o ısrarcı olmuştu. 


Alice Liddell (gerçek Alice)
Fotoğraf: Lewis Carroll

 

Kitabın adı Alice’in Elf Diyarındaki Saati de olabilirdi…

 

Carroll, romanı için farklı birçok ismi gözden geçirdi. Yazarın küçük Alice’e gösterdiği ilk isim “Alice’in Yeraltındaki Maceraları”ydı. “Alice Perilerin Arasında” da reddedilen alternatifler arasındaydı…

 

Bu olmadı, bir daha basalım!

 

Alice’in maceralarını resimlendirmesi için dönemin ünlü çizeri John Tenniel’la anlaşıldı. Ancak ilk baskı yapıldıktan sonra kitaba şöyle bir göz gezdiren Tenniel, bu baskının illüstrasyonlarını hiç de iyi yansıtmadığını düşündü. Bunun üzerine Carroll yıllık kazancının yarısını kitabını yeniden basmaya harcadı. Neyse ki kitap ilk günden itibaren yok sattı; Tenniel’ın beğenmediği kopyalar bile alıcı buldu. 

   

İllüstrasyonlar: Sir John Tenniel

 

Kraliçe Victoria bir Alice hayranıydı. 

 

Kitabı okur okumaz Carroll’a bir sonraki kitabını kendisine ithaf etmesini önerdi. Carroll bu öneriyi dikkate aldı; ancak aynı zamanda bir matematikçi olan yazarın denklemler ve cebir üzerine yazdığı kitabı kraliçeyi ne kadar mutlu etmiştir, o bilinmez. 

 

Bir şapkacı kadar deli…

1830’larda “Mad as a hatter”, yani bir şapkacı gibi deli deyimi günlük dile yerleşmişti. Hatta kimileri bu deyimi hayvan derisini işlemek için cıva kullanan şapkacıların zehirlenip, sinir sistemlerinin hasar görmesiyle açıklıyor. Bizim Şapkacı’nın tüm bunlarla bir ilgisi olabilir mi?

 

Deliler, pardon… yetişkinler dünyası

 

Alice’in maceralarının birçok farklı okumasını yapmak mümkün. Ancak en yaygını, romanın aslında yetişkinlerin tuhaf dünyasını anlamaya çalışan bir çocuğun gördüklerini sorgulaması, yadırgaması ve dolayısıyla yetişkinleşmesi sürecini anlattığı. Bu dünyayı anlamak ve burada hayatta kalabilmek için Alice çocuklara has açık fikirliliğinden vazgeçmek zorunda… Alice’i belki de en çok şaşırtansa, kimi zaman kulağa deli saçması gibi gelen kurallara sorgulamadan, harfi harfine uyanlar.

 

Alice Harikalar Diyarında Sendromu…

 

Alice ortalıkta bulduğu gizemli şişelerin içlerindeki sıvıları içtikçe devleşir ya da olduğundan onlarca kat küçülür. Böylesi bir şeyi gerçek yaşamda deneyimlemek mümkün değil. Ancak kimileri bu tür yanılgıları deneyimleyebiliyor. Şöyle açıklayalım: İngiliz psikiyatrist Dr. John Todd, 1955 yılında yeni bir nöropsikolojik rahatsızlık tanımladı: Alice Harikalar Diyarında Sendromu. Bu rahatsızlıktan mustarip kişiler nesneleri olduğundan büyük, küçük, farklı renklerde, farklı biçimlerde algılayabiliyor; kısacası beden-imaj algılarında bazı illüzyonlar, bozulmalar meydana gelebiliyor…
 

Dr. John Todd (1787 – 1865)

 

On iki dakikada Alice’in maceraları…

 

Alice Harikalar Diyarında’nın sayısız televizyon ve beyazperde uyarlamalarından ilki Cecil Hepworth ve Percy Stow’un yönettikleri on iki dakikalık sessiz film oldu. Film Port Meadow Oxford’da çekildi. Orijinal filmin bilinen yalnızca bir kopyası bulunuyor. Alice’in dönemin imkânları el verdiğince özel efektlerle küçültülüp, devleştirildiği film, 2010 yılında İngiliz Film Enstitüsü tarafından restore edildi. Romanın günümüzde 20 civarı beyazperde adaptasyonu bulunuyor. Alice’ten ilham alan hikâye ve karakterlerin bulunduğu eserlerse saymakla bitmez…

Alice in Wonderland (Cecil Hepworth, Percy Stow -1903)

 

Alice sahiden devleşti; yani marka olarak.

 

Carroll, kitabıyla ilintili ürünler çıkarmak üzere üreticilerle görüşen ilk yazarlardan biriydi. Alice romanlarının bugün hâlâ süren başarılarında Carroll’ın bu tutumunun etkisi büyük: Carroll bağlantılı ürünlerin öneminin farkındaydı; Alice’li posta pulu zarfları tasarladı, orijinal elyazmasının tıpkıbasımlarını yaptırdı, hatta daha küçük çocuklar için kısaltılmış metnin olduğu kitaplar bile bastırdı. Böylelikle Alice’in teneke kurabiye kutularını süslemesi çok zaman almadı…

 

Lewis Carroll
Harikalar Diyarı posta pulu